تولید اسیدسیتریک از کاه گندم به روش تخمیر حالت جامد

تولید اسیدسیتریک از کاه گندم به روش تخمیر حالت جامد

عنوان

تولید اسیدسیتریک از کاه گندم به روش تخمیر حالت جامد

مقدمه

اسید سیتریک یک تری کربوکسیلیک اسید 6 کربنه با فرمول ساختمانی زیر است: 

نام شیمیایی آن، 2- هیدروکسی 1 و 2 و 3 پروپان تری کربوکسیلیک اسید است. 

فرمول شیمیایی:   

اسید سیتریک جزء طبیعی و متابولیت مشترک گیاهان و حیوانات است و به صورت خیلی  گسترده در صنایع غذایی، نوشیدنی و دارویی و غیره استفاده می‌شود. به علت دارا بودن گروههای عاملی مختلف و قابلیت زیست تخریب پذیری، اسید سیتریک و نمکهای آن (عمدتاً Na و K ) کاربردهای صنعتی خیلی زیاد در زمینه‌های مختلف دارند. 

1-1) پیشینه:

این اسید اولین بار در سال 1784 توسط Scheel از آبلیمو جداسازی و کریستالیه شد. اولین بار به طور تجاری در سال 1826 توسط John و Edmond sturge در انگلستان تولید گردید. در سال 1869 در انگلستان از کلسیم سیتریت وارده در ایتالیا تهیه گردید. سیترات کلسیم را یک کارتل دولتی ایتالیا به نرخ بالایی فروخته بود. این قیمت بالا توسعة خرید سیترات کلسیم و تولید اسید سیتریک را به تعویق انداخت. در سال 1880 اسید سیرتیک توسط Adam و Grimux سنتز شد. از آن زمان تا حال روشهای سنتزی متعددی ارائه شده‌اند که هیچ کدام به تولید صنعتی نرسیده‌اند و دلیل آن بازدهی کم و عدم توجیه اقتصادی این روشها نسبت به سایر روشهای تولید است. شروع تولید اسید سیتریک به روش تخمیر به سال 1893 بر می گردد. زمانی که wehmer (گیاه‌شناسی آلمانی) تشخیص داد که اسید سیتریک متابولیت کپکهای سیترومایسس ففریا نیز (citromyces pfefferionis) و سیترومایسس گلابر (glaber) است. 

کوشش های زیاد wehmer برای تولید اسید سیتریک ناموفق بوده‌اند تا اینکه کوری در سال 1917 تولید انبوه اسید سیتریک به روش تخمیر سطحی را با آسپرژیلوس نایجر پایه‌گذاری کرد. بعداً کوری به چاس فیرز پیوست و در سال 1923 کارخانة تولید اسید سیتریک به روش جدید را راه‌اندازی کردند. این تخمیر با رشد میکروارگانیسم به صورت کشت سطحی همراه بود. تولید میکروبی اسید سیتریک با روش کشت سطحی ادامه یافت تا اینکه اولین بار در سال 1951 فرآیند تخمیر غوطه‌وری پیشرفته در ایالت متحده امریکا توسعه داده شد. ابداع این فرآیند تحول عمده ای در تولید اسید سیتریک ایجاد کرد. 

از سال 1965 به بعد پیشرفت به سمت معرفی فرآیندهایی بود که در آن زمان از مخمرهای خاصی برای تولید اسید سیتریک استفاده شد. در این فرآیندها ابتدا از کربوهیدراتها و سپس از آلکانهای نرمال استفاده می‌شد. البته زمانی که هیدروکربنها به عنوان مادة خام استفاده می شدند، محصولات نفتی ارزان بودند و طبیعتاً تولید اسید در  آن شرایط از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بود به طوری که چاس فیرز پس از یک دوره استفاده از هیدروکربن به سمت استفاده از کربوهیدراتها تغییر جهت داد. علاوه بر این، شرکت Liquichimica در ایتالیای جنوبی کارخانة دیگری با ظرفیت تولید سالیانه 50 تن سیتر ات سدیم از آلکانهای نرمال، تأسیس کر د که پس از دورة کوتاهی تعطیل شد. علاوه بر دو روش تخمیر سطحی و غوطه‌ور، روش کشت حالت جامد نیز برای تولید اسید سیتریک قابل استفاده است. از این روش بیشتر در کشورهای آسیایی جنوب شرقی استفاده می شود. به طوری که هم اکنون 20% اسید سیتریک مصرفی ژاپن از این روش تولید می شود. در سه دهه اخیر تمایل فزاینده‌ای برای استفاده از مواد خام جامد و کم ارزش صورت گرفته است. 

عنوان

تولید اسیدسیتریک از کاه گندم به روش تخمیر حالت جامد

این فایل با فرمت ورد و آماده پرینت می باشد.

فهرست مندرجات

عنوان         صفحه

دیباچه 1

فصل اول: شناخت کلی اسید سیتریک  2

مقدمه 3

1-1) پیشینه 4

1-2) سوبستراهای استفاده شده بای تولید اسید سیتریک 6

1-3)  خواص فیزیکی اسید سیتریک  7

1-4) خواص شیمیایی اسید سیتریک  11

1-5) منابع طبیعی اسید سیتریک  13

1-6) کاربرد اسید سیتریک  15

1-7) مشتقات اسید سیتریک  20

1-7-1) نمکها 20

1-7-2) استرها 21

فصل دوم: بیوشیمی تخمیر و متابولیسم تولید اسید سیتریک  23

2-1) بیوشیمی تخمیر 24

2-2) بیو شیمی تخمیر 24

2-2-1) تشکیل اسید سیتریک از پیرووات 27

فصل سوم: روشهای تولید اسید سیتریک  31

3-1) M.O های مولد اسید سیتریک 32

3-1-1) مخمرها 33

3-1-2) آسپرژیلوس نایجر 33

3-1-2-1) روش جداسازی سویه A.niger مولد اسید سیتریک  34

3-1-2-2) شناسایی اختصاصی A.niger 35

3-2) روش کشت سطحی  37

3-3) روش کشت غوطه‌ور  37

3-4) تخمیر در بستر جامد 38

3-4-1) روش تخمیر کوجی 38

3-5) تأثیر شرایط محیطی بر تولید اسید سیتریک  39

3-5-1) شرایط تغذیه‌ای A.niger  39

3-5-2) تأثیر فلزات trace در تولید اسید سیتریک  40

3-5-3) تأثیر نیتروژن و فسفر در تولید اسید سیتریک  40

3-5-4) تأثیر متانول در تولید اسید سیتریک  41

فصل چهارم: تخمیر در بستر جامد (SSF)  42

4-1) تعریف کشت حالت جامد 43

4-2) تفاوتهای اساسی بین کشت حالت جامد و کشت غوطه ور 44

4-3) مقایسة کشت حالت جامد با سایر فرآیندهای تخمیری  46

4-4) مزایایی سیستم کشت حالت جامد  48

4-5) معایب سیستم کشت حالت جامد 48

4-6) مراحل اصلی فرآیند کشت حالت جامد  49

4-7) پارامترهای مؤثر بر فرایند SSF در تولید اسید سیتریک  50

فصل پنجم: کاه گندم  52

5-1) تعریف کاه و ویژگیهای ساختاری  53

5-1-1) کربوهیدراتهای ساختمانی  54

5-1-1-1) سلولز  54

5-1-1-2) همی سلولز 55

5-1-1-2) لیگنین  55

5-2) ترکیب شیمیایی کاه گندم  59

5-3) پیش تیمار (Pretreatment) کاه گندم  59

5-3-1) روشهای فیزیکی پیش تیمار کاه گندم  60

5-3-1-1) پیش تیمار کاه گندم با بخار  60

5-3-2) روشهای شیمیایی پیش تیمار کاه گندم  61

5-3-2-1) پیش تیمار کاه با اوره  63

5-3-3) پیش تیمار بیولوژیکی کاه گندم  63

فصل ششم: جداسازی و خالص‌سازی اسید سیتریک  64

6-1) استخراج اسید سیتریک  65

6-1-1) فروشویی (Leaching) 65

6-1-2) روش رسوبگیری  66

6-1-3) روش استفاده از استخراج با حلال  68

6-1-4) روش استفاده از غشاء  69

6-1-5) مقایسه بین روشهای مختلف جداسازی اسید 70

6-2) خالص سازی اسید سیتریک  71

فصل هفتم: بررسی جنبة اقتصادی  73

7-1) کشورهای عمدة‌ تولید کننده و مصرف کنندة محصول  74

7-2) اهمیت اقتصادی طرح  74

7-3) میزان واردات اسید سیتریک  75

7-4) واحدهای تولیدی و واحدهای در دست اجرای اسید سیتریک  78

منابع مورد استفاده  81

دیباچه

تولید اسیدهای آلی به دلیل کاربرد وسیع آنها در صنایع مختلف از دیرباز مورد مطالعه و بررسی بوده است. 

از جمله اسیدهای آلی مورد استفاده، اسید سیتریک است که دارای مصارف متعددی در صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی و سایر صنایع می‌باشد که به دلیل غیرسمی بودن، اسیدیتة مناسب، قابلیت بافری و . . .  هر سال به مقدار %2-3 بر میزان مصرف آن افزوده  می‌گردد. 

از اولین کشورهایی که در این زمینه تلاش کردند، ایتالیا، آمریکا، انگلستان و چند کشور اروپایی بودند که در قرون 18 و 19 به روش شیمیایی اقدام به این عمل نمودند و تقریباً از اوایل قرن 20 روشهای بیوتکنولوژی در سراسر دنیا رایج شدند که هنوز هم کاربرد دارند. 

ابتدا روش بستر جامد برای تولید آن استفاده می‌شد ولی به تدریج روش غوطه وری جایگزین روشهای قبلی شد زیرا در روش غوطه‌وری کنترل بهتر و آسانتر صورت گرفته و نیز شرایط کار بهتر و راندمان بیشتر می‌باشد. مجدداً پس از طی چند دهه روش بستر جامد برای تولید این اسید به دلیل امکان استفاده از ضایعات فراوان و ارزان کشاورزی به عنوان سوبسترا رواج یافت. به هر حال در سالهای اخیر تلاشهای فراوانی برای اصلاح گونه‌های میکروبی مولد اسید سیتریک مخصوصاً آسپرژیلوس نایجر صورت گرفته و از جهت افزایش راندمان تولید و استخراج اسید نیز مورد توجه بوده است.

1-2) سوبستراهای استفاده شده برای تولید اسید سیتریک 

سوبسترا  سال تولید اسید

ملاس و با گاس هندی 1977

شیرة خرما 1977

تفالة سیب 1984 و 1988

تفالة انگور 1986

پوست کیوی 1987

لجن فشردة نیشکر 1992

ضایعات قهوه 1993

ضایعات آناناس 1994

Kumara 1997 و 1998

Carob pod 1999

ضایعات کارخانة تولید صدف 1997

چوب ذرت 1998

Cassave bagasse 2000

Okara 1996

ضایعات کارخانة آبجوسازی 1986

ملاس چغندر قند 1991

روغن آفتابگردان 2003

نشاستة خام 2002

n-paraffin 2004

آب پنیر

1-3) خواص فیزیکی اسید سیتریک

اسید سیتریک بی‌آب به صورت کریستالهای شفاف بی‌رنگ یا پودر کریستالی سفید است که به طبقه بلورهای منظم الاضلاع سیستم حاوی سه محور غیرمساوی با تقاطع اریب تعلق دارد. هر دو شکل تحت شرایط رطوبت معمولی وجود دارند، آبگیری از شکل تک آبه در هوای خیلی خشک اتفاق می افتد و تحت خلأ در حضور اسید سولفوریک غلیظ این عمل سریعتر رخ می دهد. بلورهای بدون آب به تدریج در هوای مرطوب، آب را جذب می نمایند. 

هر دو فرم بلورین تشکیل کلوخه داده و در هوای مرطوب سخت می شوند. 

حلالیت اسید سیتریک در آب تابعی از دماست . PH محلولهای اسید سیتریک به صورت تابعی از غلظت در شکل (1-2) نشان داده شده است. نقاط انجماد و جوش محلولهای اسید سیتریک نیز  در جدول (1-1) داده شده است. ثوابت تفکیک اسید در   به قرار زیر می‌باشند: 

  و           و 

فرمول مولکولی

وزن مولکولی 192.13

وزن اکی والان گرم 64.04

نقطة ذوب

دمای تخریب گرمایی

جرم حجمی

گرمای احتراق در  

گرمای انحلال

جدول (1-4): حلالیت اسید سیتریک بدون آب

دما   محلول اشباع در آب

10 54

20 59.2

30 64.3

40 68.6

50 70.9

60 73.5

70 76.2

80 78.8

90 81.4

100 84.0

غلظت  

PH چگالی در  

0.1 2.8 -

0.5 2.4 -

01.0 2.2 -

5.0 1.9 -

10.0 1.7 1.035

20.0 - 1.084

30.0 1.2 1.131

40.0 - 1.182

50.0 5.8 2.243

60.0 - 1.294

جدول (1-5): PH و چگالی محلولهای آبی اسید سیتریک 

اسید سیتریک o.lm

mlit سیترات سدیم O.lm

mlit Ph محلول بافر

46.5 3.5 3.0

33.0 17.0 4.0

20.5 29.5 5.0

9.5 41.5 6.0

جدول (1-6): محلولهای بافر اسید سیتریک 

اسید سیتریک اسید ضعیف با ثابتهای یونیزاسیون    و    و   در   است . لذا وقتی به صور ت جزئی در آب حل می شود، سیستم‌های بافری خیلی عالی تشکیل می دهد که در جدول بالا به آن اشاره شده است. 

اسید سیتریک یک آبه با وزن مولکولی 210.14 از محلول آبی سرد، کریستاله می‌شود. این شکل از اسید وقتی به آرامی حرارت داده می‌شود، در دمای   آب خود را از دست داده و در محدودة دمایی    ذوب می‌شود. 

1-4) خواص شیمیایی اسید سیتریک

اسید سیتریک در دمای   با از دست دادن آب به شکل اسید آکونیتیک   و با حذف دی اکسید کربن به انیدرید ایتاکونیک تبدیل می شود. انیدرید ایتاکونیک به انیدرید سیتراکونیک باز آرایی می‌‌شود یا با آبگیری به شکل اسید ایتاکونیک در می‌آید.    

افزایش آب به انیدرید ایتاکونیک خشک شده، اسید سیتراکونیک سیس    را می‌دهد. تبخیر محلول اسید سیتراکونیک در حضور اسید نیتریک، ایزومرترانس اسید سیتراکونیک یعنی اسید میزاکونیک را ایجاد می‌نماید. اکسیداسیون اسید سیتریک در دمای   با پرمنگنات پتاسیم، 1 و 3- استن دی کربوکسیلیک اسید   را تولید می نماید. در   محصول، اسید اگزالیک   است. 

ذوب اسید سیتریک با هیدورکسید پتاسیم، اسیدهای اگزالیک و استیک را بوجود می‌آورد. اسید سیتریک بلورهای نمک یک، دو و سه بازی را با بسیاری از کاتیونها تشکیل می دهد. 

درجه هیدراسیون این نمکها متغیر است. تری سدیم سولفات می تواند با 2 یا 5/5 مولکول آب کریستاله شود. مخلوط شدن آن با کاتیونهای فلزی ، نمکهای کمپلکس نظیر   و   و   ایجاد می نماید. اسید سیتریک با بسیاری از فلزات تشکیل کمپلکس های پایداری مثل فروآمونیوم سیتراتها را می دهد که می توانند کریستاله شوند. با بسیاری از یونهای فلزی در محلول، بوسیلة تشکیل پیوند بین فلز و گروههای کربوکسیل یا هیدروکسیل می تواند شلات ایجاد کند. گاهی اوقات تعدادی مولکول یا بیشتر اسید سیتریک در بر هم کنش با یونهای فلزی تجمع می‌یابند. این خصوصیت برای هدایت رسوب دهی، تغییر پتانسیل شیمیایی و دیگر خصوصیات شیمیایی، ارزشمند است. اسید سیتریک به آسانی با بسیاری از الکلها تحت شرایط معمولی در حضور کاتالیزورهایی نظیر اسید سولفوریک، پاراتولوئن، سولفونیک اسید، یک رزین تعویض یون، استری می‌شود. 

کلریدهای اسیدی و انیدریدها با گروههای هیدروکسیل اسید سیتریک واکنش می دهند. اپوکسایدها نظیر اکسیداتیلن، اکسید پروپیلن و اکسیداستیرن طی واکنش با اسید سیتریک یا استرهای آن در گروههای قابل دسترسی هیدروکسیل و کربوکسیل تشکیل پلیمر می دهند. 

آمونیاک، آمینها، آمیدها و کربامیدها به همان صورت واکنش با اسیدهای کربوکسیلیک ساده، با اسید سیتریک وارد واکنش می شوند. 

1-5) منابع طبیعی اسید سیتریک 

اسید سیتریک به صورت گسترده در گیاهان و جانوران وجود دارد. اسید سیتریک کل سرم خون انسان تقریباً   1 وزن بدن انسان است. 

جدول (1-7): میزان اسید سیتریک در چند گیاه و میوه

نوع میوه درصد وزن اسید سیتریک

مارچوبه 0.08-0.2

شلغم 0.05-101

نخود 0.05

دانه ذرت 0.02

کاهو 0.016

بادنجان 0.01

انگور فرنگی 1.0

تمشک 1.0-1.3

توت فرنگی 0.6-0.8

سیب 0.008

سیب‌زمینی 0.3-0.5

گوجه فرنگی 0.25

لیمو 4-8

گریپ فروت 1.2-2.1

نارنگی 0.9-1.2

پرتقال 0.6-1.0

انگور سیاه 1.5-3

انگور قرمز 0.7-1.3

جدول (1-8) اسید ستریک موجود در تعدادی از نسوج و مایعات بدن انسان

نوع نسج یا مایع میزان یون سیترات (ppm)

مایع نخائی 25-50

کلیه 20

استخوان 7500

ترشحات بینی 17-100

آب دهان 2-24

اشک 5-7

عرق 1-2

خون 15

پلاسمای خون 25

گلبولهای قرمز 10

شیر 500-1250

ادرار 100-750

غدة پستان 3000

غدة تیروئید 750-900

1-6) کاربرد اسید سیتریک 

همانطور که اشاره شد، اسید سیتریک به دو شکل بدون آب و یک آبه تولید می شود. دمای انتقال بین دو فر م   است. شکل بدون آب توسط کریستالیزاسیون از محلولهای آبی داغ بدست می‌آید، در حالیکه شکل یک آبه توسط کریستالیزاسیون در دمای کمتر از   بدست می آید. هر دو صورت در صنعت مصرف می شوند. میزان کاربردهای اسید سیتریک در صنایع مختلف عبارتند از : غذا، شیرینی و نوشابه‌سازی 75% ، داروسازی 10% و سایر صنایع 15% و در غذا، شیرینی و نوشابه‌سازی  بیشتر مصرف داشته و به طور وسیع برای ترشی کردن فرآورده‌های غذایی استفاده می‌شود. میزان استفاده از آن به عنوان پایدار کننده روغنها و چربیها منجر می‌شود. از محلول اسید سیتریک در تمیز کردن بویلرهای ایستگاه قدرت و تجهیزات مشابه استفاده می‌شود. جایی که در شوینده‌ها روی فسفات محدودیت وجود دارد، تری سدیم سیترات در تمیز کننده‌های ویژه و آبهای سخت جایگزین می شود. سیترات آمونیوم آهن هنوز در درمان  کم خونی استفاده می‌شود، اگر چه سایر نمکهای آهن به طور فزاینده‌ای ترجیح دارند. مخلوطی از اسید سیتریک و نمکهای آن دارای ظرفیت بافری خوبی هستند و بوفور در داروسازی، صنایع غذایی و آرایشی استفاده می‌شوند. برای حذف دی اکسید گوگرد خارج شده از دودکش ایستگاههای قدرت پیشنهاد شده از اسید سیتریک استفاده شود. محلول بافری شامل نمک سیترات به عنوان یک عامل ضدعفونی کننده مورد استفاده قرار می گیرد. استرهای اسید سیتریک حاصل از واکنش با طیف وسیعی از الکلها شناخته شده‌اند. بویژه استرهای تری اتیل، تری بوتیل و استیل تری بوتیل به عنوان نرم‌کننده‌های غیرسمی در روکشهای پلاستیکی برای محافظت مواد غذایی استفاده می شود. 

از کاربردهای دیگر اسید سیتریک می توان به موارد ذیل اشاره نمود: 

1- نوشابه های الکلی و شربتها: 

اسید سیتریک به دلیل طعم ترش مطبوع، کمک به جوشش و کربناسیون به عنوان نگاهدارنده در شربتها و نوشابه‌ها مورد استفاده قرار می گیرد. این اسید همچنین سبب جدا شدن فلزات که ایجاد تیرگی نموده و سبب تسریع فساد و رنگ و طعم می شوند، می‌گردد. 

2- عصاره میوه‌جات و سبزیجات: 

به طور کلی مقادیر پایین PH، یک اثر حفاظتی بر روی پیگمانهای آب میوه جات اعمال می نماید. وجود اسید سیتریک در عصاره میوه‌جات و سبزیجات و نهایتاً افت PH سبب افزایش مقاومت در برابر فساد می گردد. در آب گوجه فرنگی توسط افزودن اسید سیتریک به میزان %0.1 از رشد میکروارگانیسمهای flatsour که سبب از بین رفتن طعم می گردند، جلوگیری می شود. همچنین طعم طبیعی عصاره گریب فروت و سایر میوه‌جات به علت طعم ترش و مطبوعی که اسید سیتریک ایجاد می کند، تشدید می شود. 

3- شیرینی جات: 

اسید سیتریک به منظور تشدید طعم میوه‌های مختلف مانند توت فرنگی، شاتوت و انگور در شیرینی پزی و بخصوص آبنبات‌سازی استفاده می شود. در موارد بسیاری به علت حلالیت کم ساکیارز نسبت به قندهای احیاء بهتر است که ساکارز  به دو قند ساده دکستروز و Lerulose هیدرولیز شود. اضافه نمودن اسید سیتریک در خلال فرآیند پخت سبب هیدرولیز ساکارز  به قندهای ساده که به آسانی کریستال نمی‌شوند، می‌گردد.

4- دسرها: 

در صنعت دسرهای ژلاتینی، کنترل PH از اهمیت  خاصی برخودار می‌باشد. زیرا که کیفیت ژلاتین تابع مقادیر PH است. اسید سیتریک نه تنها PH را در اپتیمم مقدار خود یعنی 2-3.5 تنظیم می‌نماید، بلکه طعم مطبوعی ایجاد می نماید. حلالیت بالا و غیرسمی بودن اسید سیتریک نیز در این صنعت اهمیت بسیار زیاد دارد. 

5- ژله و مرباجات: 

اسید سیتریک، PH ژله‌ها و مرباجات را به نحوی تنظیم می نماید که پکتین بتواند به خوبی عمل نماید. اضافه نمودن اسید سیتریک پس از تغلیظ نمودن مخلوط پخته شده قند، پکتین و عصاره ژله صورت می گیرد. مقدار اسید سیتریک مصرفی بسته به نوع و خصوصیات پکتین متفاوت است. 

دانلود کامل تولید اسیدسیتریک از کاه گندم به روش تخمیر حالت جامد

تولیدمثل جنسی در گیاهان گلدار

تولیدمثل جنسی در گیاهان گلدار

عنوان

تولیدمثل جنسی در گیاهان گلدار

تولید مثل جنسی در گیاهان گلدار

کشاورزان، بیش تر گیاهان را با کاشتن دانه زیاد می کنند. می دانید که دانه در داخل گل تشکیل می شود و می تواند رشد کند و گیاهی سبیه به گیاه والد خود را به وجود آورد.

گل، اندام تولید مثل گیاهان گلدار ( نهان دانه) است. در گل، بخش های تولید کننده‌ی گامت، پرچم و مادگی هستند. در بیش تر گلها، دو نوع اندام نر و ماده مشاهده می شود و گل ها نر- ماده هستند، یعنی هم پرچم و هم مادگی دارند.

در قسمت پایین مادگی که حجیم تر است

(تخمدان) یک یا چند تخمک وجود دارد. در هر کدام از تخمک ها، گامت ماده به وجود می آید.

 در نوک پرچم، برجستگی کوچکی (بساک) دیده می شود که بعد از رسیدن،می‌ترکد و از داخل آن تعداد زیادی دانه ی گرده خارج می شود، که گامت نر در آن به وجود می آید.

دانه های گرده ای که از نوک پرچم ها آزاد می شوند، باید به نوک مادگی برسند. نوک مادگی چسبناک است و وقتی دانه های گرده به آن جا برسند، به راحتی پایین نمی روند و باید به کمک آنزیم های حل کننده، راه خود را به محل گامت ماده در داخل تخمک باز کنند و با آن ترکیب شوند.

عنوان

تولیدمثل جنسی در گیاهان گلدار

این فایل با فرمت ورد و آماده پرینت می باشد.

فهرست مطالب

تولید مثل جنسی در گیاهان گلدار 1

گیاهان بر حسب تکامل: 2

گیاهان 3

نکاتی در مورد تولید مثل در گیاهان 3

نکاتی در مورد چرخه زندگی خزه: 6

تولید مثل غیر جنسی در خزه 7

نکاتی در مورد چرخه زندگی سرخس 8

گیاهان دانه دار 9

نکاتی در مورد چرخه زندگی بازدانگان 11

نکاتی در مورد چرخه زندگی نهاندانگان 14

مقایسه چرخه تولید مثلی بازدانگان و نهاندانگان 17

بازدانگان 17

نهاندانگان 17

تفاوتهای تک لپه یا دو لپه 18

تولید مثل غیر جنسی 20

نام 21

ژنتیک گیاهی 22

ژنتیک در سرخس ها: 23

ژنتیک گیاهی 23

ژنتیک در نهاندانگان 24

نمونه سوالات امتحانات نهائی مربوط به فصل 9 26

پس از گرده افشانی ( پراکنده شدن دانه های گرده به منظور قرار گرفتن روی کلاله‌ی مادگی، نر و ماده با یکدیگر ترکیب می شوند و سلول تخم را ایجاد می کنند سلول تخم که درون تخمک قرار دارد، گیاهک ( جنین گیاه جدید) را می سازد. در این حالت، تخمک تبدیل به دانه و تخمدان تبدیل به میوره می گردد.

گیاهان بر حسب تکامل:

1- خزه گیاهان : دارای اندامهای شبیه ریشه، ساقه و برگ و دارای اندام تولید مثلی مجزا هستند.

2- نهانزادان آوندی ( سرخس) : ریشه، ساقه و برگ واقعی دارند- آوند دارند ولی دانه ندارند.

3- باز دانگان: آوند دارند. ( دانه هم دارند ولی دانه در محوطه بسته ای بنام میوه نیست.

4- نهاندانگان : آوند دارند. دانه هم دارند، میوه هم دارند

نکته:

1- گیاهان از تغییر جلبکهای پرسلولی که در اقیانوس ها بودند بوجود آمدند و با زندگی در خشکی سازگار شدند.

2- علت سازش گیاهان در خشکی، توانایی جذب و ذخیره آب است.

3- بزرگترین جاندار زمین درختی است به نام سکوپا

4- ریشه اندامی است که گیاه را در زمین نگه داشته و عمل جذب آب را انجام می دهد.

5- آوند های چوبی آب و مواد معدنی را از ریشه به هم نقاط گیاه حمل می کنند.

6- تولید دانه یکی از سازگاریهای گیاهان برای زندگی در خشکی است.

7- گیاهانی که دانه ندارند برای انجام تولید مثل جنسی نیاز به آب سطحی دارند.

سلسله (فرمانرو) شاخه رده زیر رده

گیاهان خزه گیاهان جگر واشها

خزه ها بدون آوند بدون دانه

گیاهان آوندی سرخسها آونددار بدون دانه

باز دانگان آونددار دانه دار

نهاندانگان تک لپه

دولپه آونددار دانه دار

نکاتی در مورد تولید مثل در گیاهان

1- تولید مثل جنسی گیاهان از چرخه تناوب نسل پیروی می کند.

2- دو واقعه‌ی مهم که اسپوروفیت و گامتوفیت را از هم جدا می کند، میوز و لقاح (آمیزش) است.

3- در هاگدان سلولهای 28 کروموزی به نام سلول مادر هاگ وجود دارد که با تقسیم میوز هاگها ( اسپورها) را بوجود می آورند.

4- چنانچه از اسپورفیت تنها یک نوع هاگ حاصل شود. آن را جور هاگ می گویند

 ( مثل خزه و سرخس)

5- چنانچه از اسپورفیت تنها دو نوع هاگ حاصل شود. آن را جور هاگ می گویند

 ( مثل بازدانگان و نهاندانگان) هاگ کوچکتر بنام میکروسپور و هاگ بزرگتر بنام مگاسپور است.

6- تفاوت هاگ و گامت: هاگ قدرت تکثیر دارد ولی قدرت آمیزش ندارد. اما گامت قدرت تکثیر ندارد ولی قدرت آمیزش دارد. هاگ حاصل میوز است ولی گامت حال میتوز است. در گیاهان دانه دار هاگ نر و ماده جداست.

7- اندامی که هاگدان روی آن تشکیل می شود، اسپوروفیل نام دارد. برگ شاخه در سرخس

8- مجموعه ای پر سلولی از اجزای اسپوروفیت که درون آن بوسیله میوز هاگ تولید 

می شود، هاگدان ( اسپورانژ) است.

خزه گیاهان

1- خزه گیاهان جزء گیاهان بدون آوند هستند. 1- نمی توانند از زمین ارتقاع بگیرند ( تا حدود یک سانتی متر)

2- باید در مناطق مرطوب باشند.

3- آب و مواد غذایی از راه انتشار وانمر از سلولی به سلول دیگر منتقل می شود.

2خزه گیاهان در مناطق مرطوبند بعلت تولید مثل جنسی

فقدان ریشه و بافت آوندی

3- گسترش خزه گیاهان بوسیله هاگ است.

چرخه تولید مثل جنسی در خزه:

گیاه اصلی ( بخش گاه متوفیقی) شامل 

ریزوئید ( ریشه مانند)

محور( ساقه مانند)

ضمائم برگ مانند

نکاتی در مورد چرخه زندگی خزه:

1- در خزه گیاه اصلی متوقیت است و شامل بخش ریشه مانند- ساقه مانند و برگ مانند است.

2- بخش گامتوفیتی در چرخه زندگی خزه طولانی تر از بخش اسپورفیتی است

3- اندامهای تولید مثل ساختارهای چند سلولی هستند، که در نر بنام آنتریدی و در ماده بنام آرکگون است.

4- تفاوت آنتریدی و آرکگون: آنتریدی کیسه مانند است و درون آن تعداد زیادی گامت نر ( آنتروزوئید) بوجود می آید. ولی آرکگون بطری مانند است و درون آن فقط یک گامت ماده بوجود می آید:

5- آنتروزوئید خزه 2 تاژک دارد، و برای رسیدن به گامت ماده به رطوبت نیاز دارد.

6- در چرخه زندگی خزه هاگ با تقسیم میوز و گامتها با تقسیم میئوز تولید می شوند

7- در خزه، تخم درون آرکگن در رأس گامتوفیت تشکیل می شود که رشد خود را شروع و اسیوروفیت را بوجود می آودر. یعنی اسپوروفیت روی گامتوفیت تشکیل و تا پایان هم به گامتوفیت وابسته است.

8- در خزه از روش هاگ پروتونما بوجود می آید ( رشته سلولی که منشعب می شود. بعضی از این انشعابات کلروفیل خود را از دست می دهند و با نفوذ به درون خاک آب و نمکها را جذب می کنند، و انشعابات دیگر به صورت جوانه در می آیند و تبدیل به ساقه برگدار می شوند)

تولید مثل غیر جنسی در خزه

- خزه ها به طریق غیر جنسی هم تکثیر می یابند، برای مثال هرگاه رشته اولیه قطعه قطعه شود، هر قطعه آن می تواند یک خزه جدید بوجود آورد.

گیاهان آوندی بدون دانه ( نها قرادان آوندی)

این گروه شامل دم اسبیان و نیمه گرگیان و سرخسها هستند

سرخس ها:

1- سرخس دارای برگهای بسیار مشخص با دمبرگ دراز است.

2- ساقه سرخس زیر زمینی است

3- به برگ سرخس بعلت اینکه اندامهای زایشی روی آن تشکیل می شود برگ شاخه گفته می شود 

4- گسترش سرخسها بوسیله هاگ است

چرخه تولید مثل جنسی در سرخس

گیاه اصلی ( اسپوروفیت سرخس) 

برگ –پشت برگ دسته های هاگدانی (سوریاهاگینه) میوز هاگ پروتال (گامتوفیت

ریزوم ( ساقه زیر زمینی)

ریشه

دانلود کامل تولیدمثل جنسی در گیاهان گلدار

10 راه برای تمیز دادن بین تیم و گروه

10 راه برای تمیز دادن بین تیم و گروه

هدف گردآوری یک تیم بدست آوردن هدفهای بزرگتر (رسیدن به آن اهداف) بیشتر از آنچه بری افراد بصورت منفرد و تک تک قابل بدست آوردن می‌باشد. هدف و مقصود یک تیم به انجام رساندن،‌ به نتیجه رسیدن و نایل آمدن به پیروزی در محل کار یا بازار می‌باشد. 

عنوان : مقاله 10 راه برای تمیز دادن(تشحیص دادن فرق) بین تیم و گروه

این فایل با فرمت word و آماده پرینت میباشد

فهرست

10راه برای تمیز دادن(تشخیص دادن فرق) بین تیم و گروه

مقدمات و مبانی تیم

فرهنگ‌های یکی شده

«مدیریت تفاوتهای فرهنگی»

کار تیمی مثل ساختن یا شکستن یک وضعیت است، شاید شما کمک به ساختن آن کنید و گرنه نقص در آن شما را شکست خواهد داد» از کریس. آ. هیات 

بهترین مدیران کسانی هستند که می‌توانند گرد هم آیند و این گردهمایی تک تک افراد در گروه آنها را در قالب تیم در می ‌آورد. اینجا 10 کلید متفاوت برای شکل دادن افرادتان در یک گروه مولد و کارآمد و فعال در یک تیم ارائه می‌شود: 

1- ادراکیات: در یک گروه، اعضا ممکن است فکر کنند در یک گروه برای فقط مقاصد اداری و اجرایی گرد هم آمده‌اند و افراد ممکن است بر روی هدف با یکدیگر اختلاف داشته باشند. در یک تیم اعضا استقلال خود را می شناسند و ادراکی از اهداف شخصی و اهداف تبم دارند که ایندو در بهترین وضعیت با حمایت دو طرفه بدست می‌آیند همچنین وقت، سر مسائل بیهوده و سطحی و یا استفاده شخصی با استفاده از هزینه‌های دیگران از بین می‌رود. 

2- مالکیت: در یک گروه اعضا گرایش به تمرکز بر روی خودشان دارند زیرا آنها بطور کافی در برنامه‌ریزی برای اهداف واحد درگیر نشده‌اند (دخالت داده نشده‌اند). آنها بطور ساده‌ای مثل یک فرد اجاره شده وارد عمل خود می‌شوند (احساس مسئولیت زیادی ندارند). در یک  تیم اعضا یک احساس مالکیتی در شغل خود و برای واحد دارند زیرا آنها معتقد به ارزشهایی هستند که اساس و پایة اهداف می‌باشند که آنها کمک در به انجام رساندن آن دارند.

3- خلاقیت‌ و  همکاری: در یک گروه اعضا کاری را انجام میدهند که به آنها گفته شده است به جای اینکه از آنها سوال شود بهترین رویکرد را برای انجام کاری انتخاب کنند. در این روش ارائه پیشنهادات و خلاقیت تقویت نمی‌شوند.

در یک تیم اعضا در موفقیت سازمان همکاری دارند بوسیلة بکار گرفتن استعدادهای خاص خود همچنین دانش و خلاقیت خود برای رسیدن به هدف.

4- اعتماد: در یک گروه اعضا به انگیزه های همکاران خود اعتماد نمی کنند چون آنها نقش دیگر اعضا را متوجه نمی شوند اظهار عقیده یا عدم موافقت پذیرفته نمی‌شود در یک تیم اعضا در یک جوبی که اعتماد وجود دارد و نیز به آنها جرأت راحت اظهار عقیده کردن، موافقت نکردن و ایده دادن داده می‌شود و نیز سؤالات مورد قبول واقع می‌شوند کار می کنند. 

5- ادراکات عمومی و رایج: در یک گروه اعضا خیلی در مورد آنچه که می گویند محتاط هستند که در اینجا آن درک واقعی غیر ممکن است. ممکن است بازیهایی در این جمع رخ دهند و یا تله‌های ارتباطی

در یک تیم اعضا ارتباط باز و صادقانه را می آموزند. آنها تلاش به فهم نقطه نظر دیگر اعضا دارند. 

6- پیشرفت شخصی: در یک گروه اعضا آموزش خوبی می‌ بینند اما در اجراء این آموزشات در عمل بوسیله مدیر یا دیگر اعضا ناکام می‌مانند. اما در یک تیم به اعضا جرأت داده می‌شود بطور مستمر به پیشرفت استعدادهای خود بپردازند و آنچه که می آموزند را در عمل بکار گیرند و به آنها این درک داده می‌شود که از طرف تیم  حمایت می‌شوند. 

7- راه حل ضدیت و مخالفت: در یک گروه اعضا ممکن است خود را در جایگاههایی ضد هم ببینند و ندا شد که چگونه این مسئله را حل کنند. سرپرست آنها ممکن است دخالت را تا وقتی که یک ضرر بزرگ ندیده اند کنار گذارد مثل یک وضعیت کاملاً بهم ریخته. اما در یک تیم اعضا می فهمند که ضدیت یک جنبة نورمال در روابط بشری است اما آنها به چنین وضعیت‌هایی بعنوان یک فرصت برای ایده‌های جدید و خلاقیت نگاه می کنند. آنها برای حل کردن این ضدیت بطور سریع و سازنده کار می‌کنند. 

8- تصمیم گیری مشارکتی: در یک گروه اعضا ممکن است نقشی در گرفتن تصمیماتی که به تیم تأثیر می‌گذارد داشته باشند یا نداشته باشند. انطباق و یک رنگی و همنوایی معمولاً بهتر از نتایج مثبت پدیدار می‌شوند. بردن یا باختن موقعیت‌ها رایج است. اما در یک تیم اعضا در تصمیماتی که گروه را تحت تأثیر قرار می دهند، شرکت می کنند ولی این را نیز می‌فهمند که رهبر و سرپرست آن‌ها باید تصمیم نهایی را هنگامی که تیم نمی تواند تصمیم بگیرد . بردن مثبت یا بردن نتایج هدف همیشگی است. 

دانلود کامل 10 راه برای تمیز دادن بین تیم و گروه

مقاله اصول مدیریت و رهبری نیروی انسانی در نیروی هوایی

مقاله اصول مدیریت و رهبری نیروی انسانی در نیروی هوایی

فرماندهی که یک امر بسیار خطیر در سازمانهای نظامی می باشد اهمیت وافری دارد   از خصوصیات یک فرمانده می توان به شجاعت، صلاحیت، خستگی ناپذیری و آموزش صحیح زیردست اشاره کرد  همچنین هدایت و کنترل و توانایی نظامی نیز از مشخصات بارز این تخصص می باشد 

عنوان : مقاله اصول مدیریت و رهبری نیروی انسانی در نیروی هوایی

این فایل با فرمت word و آماده پرینت میباشد

فهرست مطالب

تقدیر و تشکر

چکیده

فصل اول : کلیات

مقدمه

اهمیت و ضرورت مسئله

بیان مسئله

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

تعریف واژه ها

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه

فرماندهی و اصول رهبری نظامی

شجاعت

صلاحیت

خستگی ناپذیری

آموزش صحیح زیر دست

هدایت و کنترل

توانایی نظامی

فصل سوم: روش پژوهش

روش پژوهش

جامعه آماری

روش نمونه گیری

مقیاس درجه بندی

روایی و پایائی اندازه گیری

ابزار تحقیق

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل

تجزیه و تحلیل داده ها

فصل پنجم: نتیجه گیری

نتیجه گیری

پیشنهادها

پیشنهاد برای موضوعهای پژوهشی

محدودیتهای تحقیق

ضمائم

پرسشنامه

فهرست منابع

تقدیر و تشکر:

من لم یشکر المخلوق و لم یشکر الخالق

تقدیر و تشکر از تمام کسانی که مرا با عطوفت و شکیبایی  مورد لطف خود قرار دادند  

چکیده:

در وجود هر انسانی مقداری نیروی حیاتی، انرژی، امکانات و استعدادهای خاص نهفته است که اگر شرایط و فرصت مناسب برای او فراهم گردد   این نیروها و استعدادها، آشکارا و به طور رشد می کنند  

هدف از پژوهش حاضر عبارت است از اینکه خصوصیات یک فرمانده چیست و چرا دانشجویان به این تخصص علاقه خاصی نشان نمی دهند  

  فرمانده باید بتواند متضادترین خصایص یعنی عزم و احتیاط و دلیری و شجاعت را در وجود خود یکجا جمع نمائید  

همچنین یک فرمانده باید اوامر و دستورات رسیده از رده های بالا را بدون اکراه اجرا نمائید   هنگامیکه که یک فرمانده از لحاظ روحی ضعیف و ناتوان بوده و از قدرت و صلابتی که شایسته مفهوم این کلمه است بی بهره باشد، وقتیکه دستورات او صراحت و قاطعیت نداشته باشد، یگان از مسیر اصلی خود منحرف و گمراه می شود  

فصل اول

کلیات

مقدمه:

در میان دانشهای مختلف بشری شاید دانش مدیریت را بتوان جزء با همیت ترین و پیچیده‌ترین و مشکل ترین دانش زمان حاضر به شمار آورد   هر چند دانش مدیریت یکی از جوانترین رشته های دانش قرن ما می باشد، ولی از آنجا که این دانش از جهتی با اداره سازمان، شکل سازمان و فعالیتها و ترکیب سازمان و از طرف دیگر با عوامل بوجود آورنده سازمان یعنی افراد انسانی سر و کار دارد و این هر دو به اندازه طول تاریخ قدمت دارند  

امروزه دانشمندان مدیریت، روانشناسان و جامعه شناسان هر یک به نوعی دانش مدیریت را تبیین و توجیه می کنند و در این میان نقش مدیران که خود هم عامل انسانی هستند و هم اعمال کننده دانش مدیریت بس سنگین و دشوار است  

در وجود هر انسانی مقداری نیروی حیاتی، انرژی، امکانات و استعدادهای خاص نهفته است که اگر شرایط و فرصت مناسب برای او فراهم گردد   این نیروها و استعدادها، آشکارا و به طور طبیعی رشد می کنند  

در یگانهای نظامی این شرایط توسط فرماندهان فراهم می شود و موجب رشد این استعدادها می گردد   اما فرماندهی علاوه بر اینکه یک اختیار قانونی جهت اداره یگان است مانند رهبری، هنری است آموختنی و از دیدگاه علمی امری است اکتسابی یا وراثتی که از طریق آموختن و تجربه در انسان توسعه می یابد  

در همین راستا باید گفت که فرماندهی بر یگانهای نظامی یک نوع مدیریت است و چنانچه به خوبی استفاده شود می توان اهداف یک سازمان نظامی را به خوبی پرورش داد و از آن نتیجه مطلوب و دلخواه را گرفت   بنابراین باید به فرماندهی که یک امر بسیار خطیر در سازمانهای نظامی می باشد اهمیت وافری داده شود  

اهمیت موضوع:

در مورد اهمیت این موضوع باید گفت که آنچه که مشخص است نیروی هوائی طی اهدافی تشکیل شده که از جمله آن می توان پشتیبانی از یگانهای دیگر نظامی و حریم هوائی یک کشور اشاره کرد که در اجرای این امر نیازمند به داشتن تجهیزات کافی و نیروی متخصص انسانی جهت استفاده مفید و بهینه از این تجهیزات در راستای اهداف مشخص شده است  

برای تربیت این نیروی متخصص انسانی باید تدابیر مدیریتی خاص اندیشید که از جمله آن به فرمانده مستقیم یگان نظامی مربوط می باشد که چگونه این افراد را تربیت داده و نسبت به وظیفه آنها ایشان را متعهد بار آورند  

بیان مسئله:

تخصص پیاده و یافرماندهی ، یکی از تخصصهای حساسی هست که در نیروهای مسلح و نیروی هوائی وجود دارد   این حساسیت در دانشگاه بیشتر می باشد   زیرا دانشگاه مهد پرورش و تربیت متخصصان و افسران آینده نیروی هوائی می باشد   بنابراین یک فرمانده باید با فرماندهی صحیح و منطقی افراد تحت امر خود را هدایت کند   زیرا پرسنل تحت امر، او را به عنوان الگو و سرمشق خود قرار می دهند و سعی می کنند از اعمال خوب فرماندهی پیروی کنند  

هر فرمانده دارای صفات بارز و نمونه ای است که با عمل نشان داده می شود   این قبیل اعمال می تواند در انتقال صفات عالیه فرماندهی برای دیگران مؤثر قرار گیرد  

از اینرو می توان گفت که نحوة عملکرد فرماندهان در محیط دانشگاه می تواند در نگرش دانشجویانی که می خواهند به این تخصص گرایش پیدا کنند تأثیرگذار باشد  

با توجه به توضیحات فوق پژوهشگر در این تحقیق سعی دارد تأثیر مسائل و مشکلات این تخصص و جذابیت و مسائل اقتصادی و همچنین چگونگی نگرش مسئولین به این تخصص در انتخاب آن توسط دانشجویان مدیریت دولتی مورد بررسی قرار دهد  

اهداف پژوهش:

1- بررسی عوامل مؤثر در عدم انتخاب تخصص فرماندهی توسط دانشجویان مدیریت دولتی  

2- بررسی جو حاکم بین فرمانده و دانشجو و تأثیر آن در انتخاب این تخصص توسط دانشجویان  

3- بررسی مخاطرات این تخصص و تأثیر آن در انتخاب توسط دانشجویان مدیریت دولتی  

4- بررسی عوامل انگیزشی و تأثیر آن در انتخاب این تخصص توسط دانشجویان  

5- بررسی عملکرد مسئولین ذیربط و تأثیر آن در انتخاب این تخصص توسط دانشجویان  

فرضیه های پژوهش:

1- بین وجود الگوهای مناسب ، جو حاکم بین فرمانده و دانشجو و انتخاب این تخصص توسط دانشجویان مدیریت دولتی رابطه وجود دارد  

2- بین سختی کار، مسئولیت سنگین و انتخاب این تخصص توسط دانشجویان مدیریت دولتی رابطه وجود دارد  

3- بین وجود سیستم اشتباه و غلط در رابطه به تقسیم دانشجویان، کم توجهی فرماندهان ارشد نسبت به این تخصص و انتخاب این تخصص توسط دانشجویان مدیریت دولتی رابطه وجود دارد  

4- بین سلیقه ای بودن کارفرمایان در دانشگاه و همچنین قاطعیت ، جذابیت و انتخاب این تخصص توسط دانشجویان مدیریت دولتی رابطه وجود دارد  

تعریف واژه ها:

1- الگو:

مجموعه ای از واکنش های آشکار است ومثل اینکه میان آنها یک نوع وحدت درونی است  

2- انگیزش :

ایجاد یا وجود چنان حالت کشش و رخبت و تمایلی در فرد است که او را در انجام عملی در جهت خاصی وا دارد  

3- فعالیت:

عبارتست از به مصرف رساندن انرژی و همیشه دارای یک نتیجه است  

4- رفتار:

هر عملی که موجود زنده انجام می دهد و متضمن کارهای بدنی آشکار و پنهان و کارهای فیزیولوژیک عاطفی و فعالیت عقلی می باشد  

5- روحیه:

عکس العمل عاطفی و ذهن که شخص در باب کار و حرفه اش دارد و یا کیفیتی نامحسوس است که به رای العین مشاهده نمی شود  

6- مدیریت:

فعالیت و عملی است که در یک موقعیت سازمان یافته برای هماهنگی و هدایت امور در جهت هدفهای معین صورت می گیرد  

7- رفتار سازمانی:

نظام فکری دانشگاهی که هدفش درک و توصیف رفتار انسان در محیط سازمانی باشد  

8- تربیت:

جریان هدفدار و آگاهانه ای است برای شکوفا کردن و به فعالیت درآوردن استعدادهای درونی است و بروز آن فطرتی که بشر بر آن اساس آفریده شده است

دانلود کامل مقاله اصول مدیریت و رهبری نیروی انسانی در نیروی هوایی

بررسی و اثبات واقع گرایی کمال الدین بهزاد در نمایش معماری مساجد

بررسی و اثبات واقع گرایی کمال الدین بهزاد در نمایش معماری مساجد

نگارگری یکی از هنرهای درخشان ایرانیان در دوره اسلامی است. نگاره‌های ایران منابعی هستند که ویژگی های انسانی، اجتماعی و هنرهای ادوار مختلف را از خود بازتاب می دهند و محققان و پژوهشگران می توانند با مطالعه و مراقه در آنها به تشخیص، تبیین و تفسیر این ویژگی ها بپردازند و به کمک داده ها و اطلاعات مکتسب کمبود اطلاعاتی در زمینه های مذکور را جبران نمایند.

عنوان : بررسی و اثبات واقع گرایی کمال الدین بهزاد در نمایش معماری مساجد

این فایل با فرمت word و آماده پرینت میباشد

فهرست مطالب

مقدمه ۴

تاریخچه مختصر دورة تیموری ۹

کاخ ها ۱۹

تطبیق متن نسخه و موضوع نگارة مورد بحث ۲۰

موضوع نگاره و توصیف کلی آن ۲۰

شخصیت های نگاره ۲۲

شخصیت های اصلی ۲۲

شخصیت های فرعی ۲۳

ساختار بنا و تزئینات آن ۲۵

ویژگیهای معماری کوشک ۲۵

سر در ورودی ۲۷

حیاط ۲۹

کاخ و تزئینات وابسته ۳۰

موضوع نگاره و توصیف کلی آن ۳۶

ویژگی های معماری کاخ ۳۸

ساختار بنا ۳۸

دیوار و سر در ورودی و تزئینات وابسته ۳۹

کاخ و تزئینات وابسته ۴۱

بنام خدا

مقدمه:

یکی از ویژگی های هنری که در این نگاره ها بازتاب یافته، معماری اسلامی ایران است، نگارگران ادوار مختلف اسلامی ایران- از دوره های سلجوقی تا دوره قاجار در آثار متنوع خود، انواع بناها را به تصویر کشیده اند. نگارنده معتقد است با مطالعه و بررسی بناهای منقوش و تجزیه و تحلیل عناصر تشکیل دهنده آنها (عناصر ساختاری و تزئینی) می توان به نتایجی سودمند در رابطه با معماری هر دوره از ادوار اسلامی رسید. برای مثال می توان به نگاره‌ای از دوره تیموری اشاره نمود که فضای درونی یک حمام را نشان می دهد. اهمیت این نگاره زمانی آشکار می شود که بدانیم در میان انواع بناهایی که از این دوره باقی مانده اند، هیچ حمام پا برجایی شناسائی نشده است و محققان هنر معماری تیموری در مطالعات و بررسی های خود تنها به بقایای ناچیز و مختصر سه دستگاه حمام این دوره استناد می کنند. پر واضح است اگر به این نگاره به عنوان مدرک معتبر و مستند نگریسته شود و داده های استخراج شده از آن با داده‌ها و اطلاعات بقایای حمام های این دوره ترکیب و تلفیق گردد، نتایج سودمند و مفید فائده حاصل خواهد شد.

اما متاسفانه تا کنون به این مدارک مهم بهای چندانی داده نشده و در جریان مطالعات و بررسی معماری ادوار مختلف اسلامی، جایگاه شایسته‌ا‌ی حتی به عنوان منابع اطلاعاتی مکمل برای آنها در نظر گرفته نشده است.

این بی توجهی یا دست کم، کم توجهی، عمدتاص ریشه در نوع نگرش محققان غربی هنر اسلامی ایران داشته و متاسفانه در نوع تفکر محققان و پژوهشگران ایرانی نیز ریسه دوانده است. در نظر اغلب محققان غربی، نگارگران ایران همچون دوستان صوفی خود در تلاش بوده اند تا به خاک زمینی تجلی «باغ ملکوتی» بخشند. آنان در پی آن نبودند که جهان مادی عادی را آنگونه که به حواس می آمد با همه ناهماهنگی‌ها، درشتی ها و تصادفات نامطبوع آن مجسم کنند. (بورکهارت، ت 13ص44)

به عقیده این محققان “اگر نگارگری به نقاشی کردن واقعیت مشهود بپردازد، تنها با بذله سرایی سست مایه که هدفی چنین نابخردانه را پیش روی نگارگر می گذارد همراه و همقدم شده است”. (کورکیان، م. وسیکر، پ. 13، ص2)

و متاسفانه این پژوهشگران حکم کلی خود در مورد نگارگری ایران را با این جمله که «نقاشان ایران، هیچگاه، ممتد رسیدن به واقع گرایی (رئالیسم) را ندارند.» (بینیون، ل. و دیگران. 13 ص25)، صادر کرده اند و با صدور همین حکم کلی راه را بر مطالعات آتی که به نوعی ریشه در واقع گرایی نگارگری ایران دارد، بسته و یا لااقل بسیار تنگ و باریک کرده اند.

اما به اعتقاد نگارنده بر این نگرش و طرز تفکر محققان غربی هیچ خورده و انتقادی وارد نیست. چرا که تفسیر این گونه نگاره‌های ایران دقیقاً باب طبع روشنفکران فرامدرن غربی است. آنها که از فردگرایی جامعه مدرن خود رنج می برند و در چنبره تکنولوژی دچار از خود بیگانگی شده اند، بهشت گمشده را در معنویت های فراموش شده جامعه ماقبل مدرن سراغ می گیرند. از این منظور، بدویت نگاره‌های ایران و عرفان گرایی و صوفی گری نگارگران برای متفکران و محققان غربی ذره‌ای از آن بهشت گمشده به حساب می آید. آنها در مناسبات ما قبل مدرن به دنبال تصویری مثالی و عارفانه از انسان شرقی هستند و کاری با رنج‌ها، مشکلات و دغدغه‌های زمینی او ندارند. بنابراین نبایستی بر نگرش و رویکرد این چنین آنها بر نگاره های ایران خوده و ایراد بگیریم. بیشترین انتقاد متوجه محققان و اندیشمندان شرقی است که احکام صادر شده از دنیای غرب را ملکه ذهن خویش کرده اند و درون همین نظام فکری وارد شده از غرب حرکت می کنند.

اینان نیز به گونه ای دیگر بر احکام صادر شده غربیان مهر تایید می زنند. هر چند در ظاهر تفاوتی بین دیدگاه‌های آنها و محققان غربی وجود دارد اما علی رغم این تفاوت ظاهری، نتیجه یکی است: «فضای مینیاتور فضای عالم مثال است». (نصر، ح. 13. ص16)

درست است که برخی از نگاره ها به دلیل موضوع های تمثیلی خود، از ذهنیت «به جرات می توان گفت که هنرمندان اسلامی با تاکید بر اصل عدم رعایت واقع گر این به محتوای غنی از لابه‌لای مضامین مورد نظر دست یافته‌اند». (کاشفی، ج. 13 ص46)

نگارگر ریشه گرفته اند. اما اولاً همه نگاره‌های ایران که به بستر تمثیل ایجاد نشده‌اند. نگاره های فراوانی وجود دارد که رویدادهای زمینی چون جنگ، احداث بنا و… را تصویر می کنند. ثانیاً با تجزیه و تحلیل برخی از همین نگاره‌های تمثیلی نیز می توان به اثبات واقع گرایی نگارگر پرداخت.

نگارنده در این پژوهش کوشیده است که واقع گرایی یکی از تاثیر گذارترین نگارگران ایران، یعنی کمال الدین بهزاد را در نمایش معماری مساجد به اثبات رساند. می توان با استفاده از نتایج این تحقیق و منابع و اطلاعات دیگر معماری تیموریان را بیش از پیش شناخت. انتخاب شدن نگاره‌های بهزاد نیز به این دلیل است: همانطور که می دانیم دوره بهزاد عصر طلایی نگارگری بود. (بینیون، ن. و دیگران. 132. ص 226)

از این عصر طلایی نگاره های بسیاری باقی مانده که تاثیر اندیشه و قلم بهزاد در فرآیند آفرینش آنها انکار ناشدنی است.

کمال الدین بهزاد از معدود نگارگرانی بود که همه نوع بنا را در نگاره های خود به نقش در آورده است. از جمله مسجد که فضایی قدسی و آسمانی است و بررسی مساجد در نگاره های وی ما را در شناخت بشیتر فضای هنری آن دوره، معماری و روش ترسیم یاری می کند.

از سوی دیگر بعضی پژوهشگران و معتقدند که بهزاد نقاش فرسک بوده و فقط گاهگاهی به مصور کردن کتاب می پرداخته است. (همان ص 244) 

بصورت دوستی این عقیده می‌توان به تبیین رابطه‌ای بین بهزاد، نگارگری و معماری پرداخت. رابطه ای که مسلماً در روند تأثیر پذیری بهزاد از نیاهای واقعی اطراف در خلق بناهای منقوش، نقش به سزائی داشته است. 

برخلاف اغلب محققان هنر نگارگری ایران، تعداد اندکی نیز معتقدتذ هنگامی که بیننده به نگاره های بهزاد نگاه می‌کند، دیگر با دنیای ابری و پیچیده مواجه نیست بلکه با دنیای واقعی رو به روست که به طور موقت با وقایع خاص خود در دو زمان برپا شده است. (ص 164 از کتاب دوازده رخ)

تاریخچه مختصر دورة تیموری

تیمور فرزند امیر ترغای در سال 736 هـ.ق در شهرکش (در جنوب سمرقند) متولد شد و ایام جوانی را در میان طایفة براساس به سپر برد تا این که در دستگاه امیرحاجی برلاس جای یافت. 

در سال 762 که تغلقخ آن به ماوراء النهر لشکر کشید، تیمور همراه امیرحاجی برلاس به خراسان گریخت.

اما پس از مدتی به ماوراء النهر لشکر کشید و خان کاشغد حکومت شهرکش را به او واگذار کرد. پس از آن که تیمور با خواهار امیرحسین که قسمتی از خراسان و ماوراء النهر در تصرف داشت ازدواج نمود، ملقب به گورکان (داماد) شد.

پس از مدتی همکاری بین امیر تیمور و امیرحسین، سرانجام بین آنها خصومت به وجود آمد و امیرتیمور پس از کشاکش های چندی بر امیرحسین غلبه کرد. سپس در همان سال وارد سمرقند شد و قوریلتایی تشکیل داد و به ظاهر به نیابت از سوی یکی از شاهزادگان اولوس جغتای قدرت ار به دست گرفت و به توسعه قلمرو خود پرداخت. در سال 782 هـ.ق سپاهی به سردارای فرزند ش میرالشاه، روانة خراسان کرد و خود در پی آن سپاه به ایران یورش آورد و پس از جنگ های متعدد، تمامی نواحی خراسان، سیستان و افغانستان را به تصرف خود درآورد. 

در سال 788 هـ.ق یورشی سر ساله به منظور فتح نواحی فارس، عراق در عجم، آذربایجان به سوی اصفهان حرکت کرد و علی رغم ایستادگی مردم، اصفهان را فتح نمود. در سال 794 هـ.ق سیقو به طرح یورش دیگری به ایران پرداخت. دو از طریق سلطانیه به گرجستان رفته و برای برا دوم تفلیس را متصرف شد. پس از آن سفری طولانی در پیش گرفت و از سمت جنوب به بغذداد رفت و بعداً‌متوجه شرق شده، وارد لرستان و خوزستان گردید. اوتادین تاریخ توانسته بود تعدادی از سلسله های کوچک را از تخت به زیر بکشد. از جمله «آن کرت» در هرات و «آل مظفر» در فارس و کرمان.

تا سال 805 هـ.ق سرزمین های زیریوغ تیمور گسترش یافته بود. این سرزمین ها از مشرق با امپراطوری چین و از مغرب با اروپا همسایه بودند. پس از فروکش شعله های جنگ تیمور شروع به ایجاد روابط سیاسی با کشورهای همسایه نمود. درست در همین دوران است «روی گنذالز» رئیس تشریفات دربار فرمانروایی کاستیل و لئون وارد سرمزین های تحت سلطة تیمور شد. 

کلاویخو که مردی تیزبین و نکته سنج بود، مشاهدات خود را در سفرنامه ا توصیف نمود. کلاویخو در سال 807 هـ.ق به سمرقند رسید. «در این هنگام تیمور دوران سخت پیری خویش را می گذراند. کلاویخو شرح می‌دهد که «چشمان او خوب نمی دید و از فرط پیری پلک هایش فرو افتاده بود.» (گلمبک، ل.و ویلبر، د. ؟ 13 ص 34 سرانجام این امیر مقتدر در جریان لشکرکشی یه سمت چین در شهر اقرار در نتیجة‌ بیماری در گذشت. 

در دوره تیمور (771ـ807 هـ.ق) سمرقند ـ پایتخت او ـ تجلی گاه هنر معماری ایران و سایر بلاد مفتوحه بود. معماری ایران در آن شره با هنر های دیگر سرزمین‌های اسلامی درآمیخت و از خود شاهکارهایی باشوه و مجلل به یادگار گذاشت.

مطالعات نشان م دهد که تیمور به دنبال نوعی مشروعیت بخشی به حکومت خود از طریق فرمولی بود که او را همچون وارثی برای چنگیزخان وظیفة بغداد معرفی کند. کتیبه هایی که در نقاط برجستْة بناها چون ایوان ها و مناره ها کار گذاشته شده بودند، از یک طرف اشاره به دودمان مغولی تیمور داشتند و از طرف دیگر او را چون نگهدارندة دین به مردم می شناسانند. 

معماری با ابعاد احساس برانگیز، وفور کاشی های درخشان و استحکام اشکال هندسی خود می توانست تأثیر گذارترین وسیله برای این ایدئولوژی محسوب شود. (کلاویخو، ر.گ. ؟3) ص 31) شاید بتوان دستور ساخت بناهای رفیع و باشکوه چون مسجد بی بی خانم و گور امیر را برآمده از درون همین ایدئولوژی دانست. او حتی در سخت ترین شرایط روحی و جسمی دست از این تفکر جاه طلبانه‌اش برنداشت. کلاویخو که در این آخرین سال های حیات تیمور و به خدمت او رسیده بود، در این باره می نویسد: «تیمور با آن که نمی توانست برزین بنشیند. باز بر تخت روان، همواره به ساختمان ها ی نوبنیاد سرکشی می‌کرد.»

(همان ص 301) . پس از مرگ تیمور در سال807 هـ.ق ، درگیری ها و کشمکش‌های فراوانی بین پسران و نوادگان او در گرفت. پیرمحمد و سلطان خلیل از یک سو در اندیشة تاج پادشاهی او بودند و از سوی دیگر شاهرخ پسر بزرگ تیمور مترصد تکیه زدن بر تخت پادشاهی بود. 

شاهرخ، سرانجام به پیروزی رسیده و در سال 812 هـ.ق با سپاهیان خود وارد سمرقند شد و مقام خود را به عنوان جانشین قانونی تیمور تثبیت نمود. او که سالها در هرات می زیست و بر خراسان بزرگ حکومت داشت، مرکز قدرت و فرهنگ را از سمرقند به هرات منتقل نمود.

در دورة حکومت چهل و سه سالة این پادشاه، کشور از آرامش و رفاه ملموسی برخوردار شد. او به علما و شعرا بسیار توجه داشت و پایتختش ـ هرات ـ در این زمان از مهمترین مراکز علمی و ادبی و هنری کشور گردید. وی که تحت تأثیر سنت‌های پادشاهی ایران رشد کرده بود، شعر می گفت و دارای خطی خوش بود. کتابخانه ای به فرمان او در هرات بنا گردید که مرکز اجتماع علما، ادبا، خطاطان و نقاشان بود. 

با آن که دلمشغولی شاهرخ علم و کتاب بود، در شهر هرات ساختمان های و عمارات متعددی ساخت. وی پس از تحکیم موقعیت سیاسی خود، «دست به مرمت ارگ و حصار شهر هرات و ساخت مدرسه و خانقاه در سمت مشرق ارگ زد.» (گلمبک، ل.و ویلبر، د. ؟ 13 ص 57)

دو شادوش شاهرخ، همسرش گوهرشاد آغا که از تمکن مالی خوبی برخوردار بود ـ با حمایت های مادی خود، در آبادانی شهرها بویژه دو شهر هرات و مشهد سهم بسزایی داشت. 

اما هدفی که از معماری برای شاهرخ مترتب بود از اهداف موردنظر تیمور تفاوت داشت. ساختمان های تیمور، تصاویری تبلیغاتی از دنیای فاتح ارائه می دادند، اما بناهای شارهخ، او را چون یک حامی که در قوانین اسلامی و سنت پادشاهی ایران وجود داشت، معرفی می کردند. 

با این تحول در ایده ها، تغییراتی در شرایط فرهنگی بوجود آمد که منتج به ظهور دوبارة هنر کتاب سازی گردید. شاهرخ جایگاه خود را در تاریخ، نه از طریق برپا‌کردن یادمان های آجری ـ همچون تیمور ـ بلکه به وسیله دوباره نویسی تاریخ بیمه نمود. (گلمبک، ل. ؟ 19 ص 8) 

با سینغر نیز همچون پدرش ـ شاهرخ ـ به مجالست با ارباب علم و هنر راغب بود و آنان را گرامی می داشت. در سایة توجه او خوشنویسان، مورخان ، نگارگران و مجلدان در کار خود ترقی شایان نمودند. با سینغر در خطاطی مهارت داشت. اوراق قرآن بزرگی که به خط اوست امروز در دست می‌باشد. 

میرزالغ بیک پسر دیگر شاهرخ، پس از مرگ او به تخت سلطنت نشست. او به ریاضیات و نجوم علاقة فراوان داشت و درباریه وی در سمرقند محل آمد و شد اهل ادب و هنر و علمای ریاضی و نجوم ماند غیاث الدین جمشید کاشانی بود. وی در سمرقند مدرسه ای نیز بنا کرد. 

پس از کشته شدن الغ بیک به دست فرزندش، دورة سه سالة حکومت او پایان یافت. پس از وی دورة هرج و مرج و حکومت های کوتاه مدت سلاطین تیموری فرا رسید. 

پس از مرگ الغ بیگ،‌ابوسیعدی بهادرخان درسال 855 هـ.ق به تخت پادشاهی تکیه زد. اما در دورة کوتاه مدت پادشاهی، او قلمرو تیموریان از دو سو مورد 

تاخت و تاز قرار گرفت: ترکمانان آق قویونلو هرات را به زیر سم اسبان خویش گرفتند و ازبکان شیبانی به سمرقند حمله کردند.

اوزون حسن آق قویونلو و محمد شیبانی از بک با درک این موقعیت که نوادگان تیمور بر اثر درگیری ها و کشاکش های خانوادگی روز به روز ضعیف تر می شوند، هراز گاهی به سرزمین های تیموری حمله می کردند. 

در سال 875 هـ.ق پس از جدایی که بین یادگار محمد حاکم هرات و اوزون حسن، صورت گرفت، برای مدت کوتاهی، هرات از دست یادگار محمد خارج شد. اما سرانجام سلطان حسین با یقراء یکی از اعقاب عمرشیخ پسر دیگر تیمور شهر هرات را تصرف کرده با یادگار محمد را مغلوب و معدوم ساخت و بدین ترتیب به حکمرانی دودمان شاهرخ خاتمه داد.

سلطان حسین به مدت 35 سال به هرات و مناطق مجاور آن حکومت کرد وب به یاری دوست صمیمی اش «امیرعلیشیر نوایی» به تجدید حیات فرهنگی هرات اقدام نمود. این حیات فرهنگی، باعث شده که رخی از پژوهشگران هنرهای اسلامی، شهر هرات دورة سلطان حسن بایقراء را با پاریس با فرهنگ امروزی مقایسه نمایند (همان ص 15) . این تجدید حیابت فرهنگی حاصل نشد مگر با حمایت های ماد و معنوی امیرعلیشیر نوایی. «شاید بتوان با نفوذترین شخصیت فرهنگی در هرات را امیرعلیشیر نوایی دانست. اگرچه او سیاستمداری برجسته بود، اما به همان اندازه نیز قطب مهم ادبی و هنری به شمار می رفت.» (بینیون، ل. و دیگران ؟ 13 ص 228) 

نوایی از یک طرف به بنا کردن ساختمان ها و عمارات برجسته علاقمند بود و از طرف دیگر، تمام مساعی خود را جهت رشد و ارتقاء هرنرهاو ادبیات به کار می‌گرفت. ص 14 

شاید علاقة نوائی به ساختمان عمارات و بناها را بتوان از درون این جمله خواند میر استخراج نمود که میگ وید: «هر روز به نفس نفیس بدن مقام شرف تشریف می‌آورد و در بسیاری از روزها دامن بر میان زده ماند سایر مزدوران خشن به دست استاد می داد و کار می کرد.» (خواندمیر ص 10 سال ؟)

این وزیر زمانی که مانند مزدوران لبة دامن در کمربند خود می بست و آجر به دست استاد کاران می داد تا بدین طریق یادمان هایی از زمانه خود بر طراز خاک هرات به یادگار بگذارد، زمانی دیگر چون یک شخصیت فرهیخته، هنرمندان و ادبا و دانشنمدان را به گرد خویش فرا می خواند، تا با تابش خوجود خود بر این محفل، یادگارهایی نه آجری بلکه کاغذی بر صفحات کتاب های این دورة فرهنگی به جا بماند (پنیون، لورنس و دیگران همان جا) 

شاید بتوان ارتباطی که بین امیرعلیشیر نوایی، کمال الدین بهزاد و عبدالرحمن جاحی شاء ـ در این انجمن به وجود آم را یکی از عوامل شکوفایی هنرهای چون معماری، نگارگری و ادبیات به شمار آورد. همین پیوند نزدیکی بود که باعث شد بهزاد به مصور کردن چند برگ نسخة خطی خمسة نوائی اقدام کند:

پیوندی زیبا میان متن، معماری و نگارگری ـ با این که سطح فعالیت های ساختمانی در این دوره همچنان بالا بود (گلمبک سال ؟ ص 15) ، اما بی گمان هنر کتاب سازی را می بایست دارای جایگاهی والا و ویژه بین سایر مذهب، حاجی محمد نگارگر،‌شاه مظفر گارگر، سلطان علی مشهدی خوشنویسو بالخره استاد کمال‌ا‌لدین بهزاد نگارگر در امر کتاب آرایی به فعالیت می پرداختند. (بهاری،‌1 ؟ 13،‌ص 38)

مورخان عصر تیموری و نویسندگان قرن بعد، همگی با عبارت ستایش آمیز مهارت و استادی بهزاد را ستوده و حتی برخی از آنان او را بامانی افسانه ای مقایسه کرده اند. (همان)

بابر می نویسد: که برجسته ترین نقاش هرات در اواخر قرن پانزدهم، بهزاد بود، هیچ نقاشی در عالم اسلام مانند کمال الدین بهزاد هروی تحسین همگان را برنیانگیخته است. (گلمبک، ل.، ویلبر ؟ 13، (همان) ص 71)

حیدرمیرزا پسرعمی بابر ـ که درباره بهزاد توصیف اندک روشنتری به دست می‌دهد نیز با این گفت÷ بابر موافقت دارد که هیچ هنرمندی در آن عصر به پای شاه مظفر و بهزاد نمی رسید. (بینیون،‌ل و دگیران همان ؟ 13 ص 230) 

اما آنچه که بهزاد را به نگارگری بی نظیر و بی همتا مبدل ساخت نه تنها استعداد و قریحة ذاتی او بلکه حمایت ها و پشتیبانی های دوست و حامی او و اغلب هنرمندان یعنی امیر علیشیر نوائی بود. بهزاد نخست به خدمت علیشیر نوائی درآمد و چند وقت بعد وارد خدمت سلطان حسین بایقراء و محفل ادبیا علیشیر که اطراف جامی شاعر گرد آمده بودند، گردید و در اربتاط با این محفل بود که دست به آفرینش نگاره های ظریف، دقیق و فریبنده زد. پس از مرگ سلطان حسین در سال 912 هـ.ق ، فرزندش بدیع الزمان بر تخت سلطنت تکیه زد.

اما او دولت مستجعل بود و بیش از یک سال نپایید؛ چراکه با هجوم سپاهیان محمد شیبانی، شهر هرات به زیر چکمه های این خان از یک رفت و متأسفانه هیچ گاه روزهای خوش فرهنگی خویش را تکرار نکرد. چنانچه بخواهیم این دورة تقریباً صد ساله ـ از تیمور تا بدیع الزمان ـ را از منظر رشد و شکوفائی هنرها بنگریم، به احتمال قریب به یقین به این نتیجه رهنمون خواهیم شد: 

ارتقاء هنر معماری و ساختمان سازی در دورة پادشاهی تیمور به دلیل برخورداری او از منابع مادی و هنرمندان مستعد سرزمین های دیگر در دورة دوم که دوران سلطنت شاهرخ و فرزندش الغ بیگ می‌باشد شاهد ظهور و رشد هنر کتاب سازی در کنار هنر معماری هستیم و بالاخره در دورة سوم که حکومت سلطان حسین بایقراء را شامل می شود، کتاب سازی و هنرهای مربوط به آن چون نگارگری و تذهبیب و خوشنویسی به شکوفایی بسیار می رسند.

این امر در نتیجة محدود شدن قلمرو حکومتی این پادشاه و بالطبع تصنیف قدرت مالی و مادی او که دست او را در امر سرمایه گذاری های کلان در فعالیت های ساختمان می بست و ناگزیر او را به سمت سرمایه گذاری هایی در بخش کتاب‌سازی سوق می داد، ماحصل شد. البته از نقش تأثیر گذار هنرمندان توانائی چون کمال الدین بهزاد در این رستاخیز هنری نباید غافل شد. 

کاخ ها

کاخ در نگارة بهزاد ـ از خمسة‌ نظامی (اقبلانامه ، نسخة خطی سال 900 هـ.ق 95ـ1494 م)

شرفنامه و اقبالنامه دو بخشی هستند که آخرین مثنوی مجموعه خمسة نظام ـ یعنی اسکندرنامه ـ را تشکیل می دهند. اسکندرنامه بیان سرگذشت اسکندر و اقدامات اوست. اقداماتی که زیر پوشش ظاهری خود حکمت و عرفان موردنظر شاعر را مستتر کرده اند و تنها خواندة آگاه و تیز بین می‌تواند به این گنجینه های مستور و مخفی دست یابد. کمال الدین بهزاد با قلم هنر آخرین خود، بعضی از داست های نسخة خطی خمسة نظامی را که متعلق به میرزای فارسی بود، به تصویر کشیده است.

یکی از این نگاره ها داستان یاری گرفتن اسندر ا زهفت حکیم برای گشودن رازها و اسرار خلقت را بازتاب می‌دهد. در این نگاره که با نام «اسکندر و هفت حکیم» خوانده می‌شود (بهاری ، 1-؟13 ص 153) باغ و کوشکی به نقش درآمده که به احتمال بسیار ویژگی های معماری باغ ها و کوشک های دورة تموری به طور اعم و باغ ها و کوشک های شهر هرات در روزگار زندگی کمال الدین بهزاد را به طور اخص به نمایش می گذارد. 

اهمیت این نگاره و نگاره های دیگر که فضای درون باغ را نشان می دهند، هنگام آشکار می‌شود که بدانیم بسیاری از باغ های دورة تیموری پس از یک قرن جلال و شکوه از میان رفته و ویران شده اند (ویلبر، د باغ ها ایران و کوشک های آن ص 67 و 68)

نگارنده معتقد است با یاری گرفتن از چنین نگاره هایی و نیز منابع مکتوب تاریخی که از ساختمان باغ ها و کوشک های درون آنها و داده ها و اطلاعات مفصل و جامع ارائه می کنند، می‌توان به بازسازی باغ های از میان رفتة تیموری پرداخت. این نگاره با ابعاد 14*20 سانت متر در کتابخانة موزه بریتانیا نگهداری می شود. (کتاب Bihzad ص 152) اسکندر و هفت حکیم.

تطبیق متن نسخه و موضوع نگارة مورد بحث

موضوع نگاره و توصیف کلی آن 

نظامی گنجه ای، در شعر بلند خود که چند بیت از آن در قسمت های فوقانی این نگاره نوشته شده است، از خلوت ساختن اسکندر با هفت حکیم (فیلسوف) به منظور رازگشایی اسراار خلقت می گوید. اسکندر فیلسوفان و حکمیان چون ارسطو، بلیناس سقراط افلاطون و الیس فرفوریوس و هرهس را به گرد خویش فرامی خواند تا هریک از آنها با فرهنگ خویش پرده از اسرار این جهان برگیرند و آشکار سازند که «اون بهار جهان چون شکفته» و «بناگر چگونه این بنا را بنیاد نهاده» است (نظامی گنجه ای ص 35 ـ1234) نظامی در شعر خود، هیچ گونه اشاره ای بر ویژگی های ساختمانی «خلوتگه» اسکندر ندارد و به همین دلیل یافتن ارتباطی مستقیم بین متن شعر نظامی ـ و ساختار و تزئینات کاخ (کوشک) درون نگاره ناممکن است. 

دانلود کامل بررسی و اثبات واقع گرایی کمال الدین بهزاد در نمایش معماری مساجد